Hardlopen en muziek, is dit een goed huwelijk? Voor de een zeker wel, een ander vervloekt het gebruik van koptelefoons of – meer van deze tijd – oortjes.
Het idee om een verhaal te maken over lopen en muziek ontstond bij mijn favoriete wedstrijd, de Quatre Cimes de Pays de Herve. Een uitdagende heuvelloop net onder de Voerstreek in België, over maar liefst 33 kilometer. Het logo van deze populaire loop in het Land van Herve is namelijk een notenbalk met daarin verwerkt de profielschets. Het idee voor dit verhaal werd daarna versterkt door een mij zeer bekende muziekwetenschapper, mijn eigen zoon Sydney. Hij behoort tot de absolute fans van muziek als ondersteuning. Ik zelf hou het bij mijn eigen (poezelige) oortjes zonder dat daar iets in of overheen zit. De argumenten voor en tegen muziek bij het lopen zijn in dit verhaal verpakt.
Up-beat punkrock
Bij de hierboven geïntroduceerde wedstrijd is er naast het hoofdnummer over 33 kilometer ook een eveneens pittige run van slechts zes kilometer. Daar hoorde ik acht jaar geleden na ruim drie uur hardlopen het verhaal van de onderlinge strijd op de korte afstand tussen mijn zoons. Puttend in zijn geheugen kreeg ik deze anekdote aangeleverd. ‘Als amateurhardloper ben ik het meest trots op een in 2011 behaald resultaat. Deze trots vloeide niet voort uit een podiumplek of het uitlopen van een ultraloop. Integendeel, ik werd achtste in de 6 kilometer lange Jogging de la Pie in Herve. Mijn eindtijd was 25.20 minuten. Op zich geen slecht resultaat, maar zeker geen wereldprestatie. Voor mijzelf wel. Ik had het namelijk gepresteerd om als 16-jarige die net het fenomeen nachtleven had ontdekt, mijn 20-jarige broer er met een dikke drie en een halve minuut uit te lopen. Gevraagd naar het geheim achter dit broederlijke succesje, antwoord ik altijd volmondig: muziek! De muzikale tienerfase die ik op dat moment doorliep, maakte dat mijn iPod destijds gevuld was met up-beat punkrock van bands als Blink-182 en Green Day. Hun nummers bestaan uit tweeëneenhalve minuut aan raggende drums, simplistische gitaarlickjes en puberaal geschreeuw; de perfecte match voor alternatieve tieners. Tegenwoordig loop ik het liefst op techno: een repetitieve dreun op ongeveer 130 bpm. Met dj-sets van twee uur ben ik bovendien langere tijd voorzien van dezelfde klankkleuren dan bij punkrockalbums van onder het halfuur. Die drive in techno, die onophoudelijke puls, is wat mijn lichaam synchroniseert met de beat. In september dit jaar liep ik hiermee de marathon van Boedapest.’
Positieve effecten
Genoeg familiegeheimen gedeeld, terug naar de kern van het verhaal: wat zijn positieve en negatieve effecten van muziek? Bezig met wat research kwam ik al snel op de positieve invloed van muziek op presteren. Daarvoor moet je wel een flink stuk terug in de tijd. In een tijdperk waar nog geen sprake was van bluetooth, streamen en Airpods was er natuurlijk wel al muziek. Op de Dag van de Arbeid 1976 (1 mei) liep toenmalig wereldtopper op de lange afstand, Jos Hermens, een uur lang over de baan van Papendal. Op deze eerste kunststofbaan van Nederland deed hij dat op een weergaloos hoog tempo. Toen het eindsignaal van zijn uurloop klonk waren 20.944 meters afgelegd. Een wereldrecord dat heel erg lang in zijn bezit is gebleven. Deze uitmuntende prestatie kwam mede tot stand dankzij de muziek van Pink Floyd die via de speakers rond de baan werd afgespeeld. Nog niet via een cd-tje, maar wellicht al wel via een cassettebandje. Hoe dan ook, de relatie tussen (eigen favoriete) muziek en presteren was een feit.
Er zijn veel manieren waarop muziek het hardlopen positief kan beïnvloeden. Allereerst werkt het ‘empowering’; het geeft het zelfvertrouwen een flinke boost. De Rotterdam Marathon heeft Lee Towers die jaarlijks You’ll Never Walk Alone zingt, de van Dam tot Damloop start met Tiësto’s epische Adagio for Strings, en de Trans-Alpine Marathon (startend in Oberstdorf) schudt het hardlooplichaam iedere ochtend wakker met AC/DC’s Highway to Hell. Bij elk van deze nummers pompt de adrenaline door het lichaam nog voor je de startlijn bent gepasseerd. Dit is de muziek voorafgaand aan een loop. Eenmaal in de wedstrijd kan muziek bijdragen aan verminderde vermoeidheid, een hoger tempo, en zelfs minder blessures!
Marc Leman
Veel zaken rond dit thema zijn onderwerp van research door een specialist op het snijvlak van muziek en bewegen. Zoals in Nederland professor Eric Scherder via zijn minicolleges de effecten van muziek op bewegen helder maakt, is in België Marc Leman hard bezig met het ontwikkelen van hardloopsoftware die muziek op basis van het hardlooptempo aanpast voor optimaal resultaat. Op de Universiteit in Gent ontwikkelt hij onder andere de app D-jogger. Wie de haarfijne uitleg hierover wil zien en horen, kan op YouTube zijn naam invullen. In meerdere losse delen (video’s) gaat de professor muziekwetenschappen in op de relatie tussen muziek en bewegen/lopen. Samengevat komen er al snel veel voordelen op tafel van muziek tijdens het lopen.
Minder vermoeidheid
Het lichaam synchroniseert met de muziek, waardoor het ook niet uit-sync (niet gelijk) wil worden. Wanneer het lichaam vermoeid begint te raken kan de drang om in-sync (gesynchroniseerd) te blijven erbij helpen om door te gaan, daar waar je normaal zou stoppen.
Hoger tempo
Afhankelijk van de muziek die er aan staat, zal het lichaam reageren op de ‘beats per minute’ (bpm), ofwel het tempo. De Nike Running-app heeft een functie waarbij de app aan je tempo aflas dat je langzamer ging lopen, om er vervolgens een powersong met hoger tempo in te gooien om je (hogere) tempo weer op te pikken. Dit effect zal op termijn ook in de app van Leman komen, maar dan nog wat specifieker.
Minder blessures
Het zorgzaam aanleveren van de hardloopmuziek kan zelfs het voorkomen van blessures tot gevolg hebben. Dit komt doordat kortere stappen minder belastend zijn voor de knie, en muziek met een hogere bpm ervoor zorgt dat het lichaam synchroniseert op een hoger tempo waarvoor het kleinere stappen zal moeten zetten. Dit kan niet tot het uiterste worden doorgevoerd. Er is namelijk een marge voor synchronisatie met een versnellende beat. Wanneer iemand gesynchroniseerd loopt met muziek op een tempo van 130 bpm is dit het best te versnellen met maximaal 2% (dus 132,6 bpm). Daarboven wordt het lastiger om de versnelling te verwerken en kan het zelfs een averechts effect hebben.
Aan mijn hoofd geen polonaise
Naast een steeds groter wordende groep lopers en loopsters getooid met witte ‘staafjes’ uit de oren, zijn er ook sporters met een andere opvatting. Rond de grootste cross van Nederland (de Warandeloop in Tilburg) vroegen we enkele mensen naar hun opvatting over ondersteunende muziek. ‘Nooit, ik wil geen dingen op mijn hoofd, want ik wil juist alles horen van de geluiden om me heen.’ Een uitspraak van ultraloper Berry Snoeren. Snoeren behoort tot een select groepje Nederlanders die binnen 36 uur de Spartathlon heeft afgewerkt. Anderhalve dag zonder opbeurende muziek in zijn geval. Ook als de plannen doorgaan om een ‘retourtje Spartathlon’ op de kalender te plaatsen (528 kilometer), zal Snoeren geen muziek af willen spelen. Nadat tijdens de warming-up van het Gala van de Warandeloop de latere winnaar Mike Foppen voorbijsnelde met een koptelefoon op, vroegen we aan marathondebutant Björn Koreman naar zijn mening. ‘Net als Mike doe ik weleens oortjes in tijdens de warming-up. Heel vaak speel ik dan niet eens muziek af, maar is het een teken voor anderen dat ik me focus op mijn race. In wedstrijden zit er overigens niets in mijn oren.’
