Cardioloog en columniste van Losse Veter Janneke Wittekoek pleit voor meer preventie op het gebied van hart- en vaatziekten. Hartfalen is immers doodsoorzaak nummer één in de wereld. En wat blijkt, ook hardlopers hebben kans op aderverkalking, het is één van de belangrijkste oorzaken van het (acute) hartinfarct.
Wereldwijd zijn hart- en vaatziekten doodsoorzaak nummer één. In Nederland staan ze op de tweede plaats, nipt ingehaald door kanker. Een zeer serieuze aandoening dus, waar, als het aan cardioloog Janneke Wittekoek ligt, op een andere manier tegenaan gekeken moet worden. En wel op korte termijn. Maar is dit gesprek wel op z’n plaats in een tijdschrift dat gelezen wordt door hardlopers? Door mensen met een actieve, gezonde leefstijl? Al snel wordt duidelijk dat hardlopers geen verminderd risico op hart- en vaatziekten hebben. En dat is best shockerend. De problemen rondom hart- en vaatziekten zijn veel complexer. Bewegen is maar een klein onderdeel van de preventieve werking die aderverkalking tegengaat. Wittekoek: ‘Het risico op hart- en vaatziekten is afhankelijk van een combinatie van factoren. Ik adviseer mensen om zelf een inschatting te maken van de kans dat zij een probleem krijgen met de doorbloeding van hun hartspier.’ Een vraag die waarschijnlijk niet altijd met heel veel zin beantwoord wordt. Mensen zijn ook geneigd zich te verbergen achter excuses in plaats van zichzelf goed te onderzoeken. Heel begrijpelijk. Evenals de angst om wél een keer op het parcours neer te storten tijdens een wedstrijd. ‘Want’, zegt Wittekoek, ‘ook als je hardloopt, heb je kans op een hartinfarct.’
Risicofactoren
Het is goed om zelf je risicofactoren in te schatten. En dat zijn er aardig wat. ‘Bovenaan staat erfelijkheid. Komen er hart- en vaatziekten in je familie voor? Als je vader of moeder op jonge leeftijd een hartaanval/-infarct heeft gehad, is het goed om jezelf te laten onderzoeken. Vaak betekent het dat je een erfelijke aanleg hebt voor aderverkalking. Dan is het extra belangrijk om gezond te leven.
Andere risicofactoren zijn: hoge bloeddruk, te hoog cholesterol, een hoog suikergehalte in je bloed, maar ook stress, slechte voeding, roken, overgewicht, slecht slapen. Een slaapapneu kan bijvoorbeeld weer leiden tot hartritmestoornissen. Voor vrouwen geldt verder nog dat wanneer ze tijdens hun zwangerschap complicaties als hoge bloeddruk of diabetes hebben gehad, dit jaren later nadelige gevolgen kan hebben voor het hart en de vaten. Ook hormonale veranderingen die plaatsvinden tijdens de overgang, en vooral de vroegtijdige overgang, hebben grote gevolgen voor ons vatenstelsel’, vertelt Wittekoek. ‘Ons vatenstelsel wordt beschermd door de oestrogenen. Wanneer je vroeg in de overgang raakt, dan wordt dit stelsel extra kwetsbaar. Oestrogenen hebben een natuurlijk vaatverwijdend effect en gunstig effect op bloeddruk en vetstofwisseling. Als vrouwen de overgang ingaan, verliezen ze de oestrogenen en verhoogt de bloeddruk. Tel daar een stukje erfelijkheid bij op en het proces van aderverkalking kan ineens snel gaan.’
Ken je getallen
Wittekoek is de oprichter van HeartLife, het Expertise Centrum voor Hart en Gezondheid. Het doel is sterfte ten gevolge van (onbegrepen) hartklachten bij mannen en vrouwen terug te dringen. Daarnaast zet het centrum zich in om gezondheid bevorderend gedrag te promoten. In die hoedanigheid roept Wittekoek haar stokpaardje waar ze maar kan: ‘Ken je getallen’. Weet wat je streefwaarden zijn.
Ook hormonale veranderingen die plaatsvinden tijdens de overgang, en vooral de vroegtijdige overgang, hebben grote gevolgen voor ons vatenstelsel.
Het is zo belangrijk om te weten wat je getallen zijn van de risicofactoren van hart- en vaatziekten. Zowel voor vrouwen als mannen gelden de volgende waarden: bloeddruk onder de 120/80. Voor cholesterol de 5-3-1-regel: totale cholesterol onder de 5, LDL onder de 3 en HDL boven de 1. Bloedsuiker onder de 5. Body Mass Index (BMI) 25 en roken 0.’ Op deze laatste na, die is duidelijk, zijn het getallen die je leert herkennen wanneer je je regelmatig laat onderzoeken.
Wittekoek: ‘Ik kan nooit een advies geven op basis van één getal. Daarvoor moet ik alles bekijken wat er speelt bij deze ene persoon’, gaat Wittekoek verder. ‘Het risico op het krijgen van een hartinfarct is multifactorieel. Iedereen heeft een setje risicofactoren. De een is te dik, de ander rookt en zo zijn er eindeloze combinaties te verzinnen. Bijna niemand is risicovrij. Ik vind dat iedereen zich vanaf z’n twintigste bewust moet zijn van zijn persoonlijke riscofactoren. En hoe je die zelf in de hand kunt hebben. Op een consultatiebureau worden kinderen gemeten en gewogen tot ze twaalf zijn. Daarna houdt het op. En op je vijftigste val je neer met een hartinfarct. Als je geluk hebt, krijg je eerst klachten. Maar het blijft heel raar dat we ons niet elk half jaar laten checken op bloeddruk en cholesterol. We gaan wel elk half jaar naar de tandarts.’
Stoplichtvisie
‘In onze HeartLife-kliniek krijgen we een indruk van de vaatgezondheid door een echo te maken van de halsslagader. In die halsslagader is zichtbaar wat de mate van ernst van de aderverkalking is. Dit is een goede meting om meer te weten te komen over de slagaders rondom je hart. Op basis daarvan krijgen onze cliënten een advies.’
Het concept van HeartLlife bestaat uit drie delen, de zogenaamde Stoplichtvisie. Rood betekent dat iemand ziek is, klachten heeft en is doorverwezen door een huisarts of andere specialist. Groen is medical infotainment. We informeren mensen op een leuke manier over hartgezondheid. En die preventie begint bij kennis. Denk aan leuke informerende televisieprogramma’s zoals Bizarre Eters en Galileo. Met entertainment leren we mensen iets. We geven ons eigen tijdschriften uit, het HeartLife Magazine, en ik schrijf boeken en geef publiekslezingen.
Oranje staat voor mensen die niet ziek zijn, maar ook niet helemaal gezond. Mensen met risicofactoren, hoog cholesterol, te dik. Speciaal voor deze groep ontwikkelen we gezondheidsabonnementen, de medical-lifestylecoachingtrajecten. Hierbij wordt nauwkeurig gekeken hoe we risicofactoren kunnen optimaliseren en hoe we mensen letterlijk in beweging kunnen krijgen richting gezond gedrag. Vaak staan ze qua gezondheid op een kruispunt: het roer moet om. Of een drastische leefstijlverandering, of langzaam steeds ‘zieker’ worden met pil op pil op pil. Het is echt personalized medicine, maatwerk dus. Afhankelijk van wensen en medische noodzaak worden trajecten gemaakt met de cardioloog, onze eigen coaches, verpleegkundigen of in samenwerking met lokale fysiotherapeuten of leefstijlspecialisten. Daarnaast kan iedereen bij ons terecht voor een gezondheidscheck en advies.’
Nudging
‘Ik ben een enorme voorstander van nudging. Het is een klein voorbeeld van een stap naar gezond gedrag. Bij nudging krijg je mensen in beweging zonder dat ze het zelf doorhebben. Bijvoorbeeld een metrotrap waar een piano van is gemaakt. Door het leuk te maken, nemen veel meer mensen de trap. Een ander voorbeeld is de Efteling waar kinderen papier gaan zoeken om in de pratende bakken te gooien.’
Zelf beweegt Wittekoek voldoende. Ze loopt vaak lange duurlopen, waarbij ze rustig kan nadenken over de volgende stappen in de preventie rond hart- en vaatziekten. Hoe ze op een leuke manier mensen richting een gezond leven kan krijgen. Want, ook hardlopers kunnen dood neervallen. En dit blijft knagen bij de cardioloog. ‘Het zijn allemaal bikkels. Dan hebben ze 20 kilometer hardgelopen en een beetje pijn op de borst. Wat een belangrijk signaal kan zijn van een hartspier die niet goed doorbloed wordt. Nou ja, mag ik een beetje pijn op de borst hebben als ik een halve marathon heb gelopen, denken ze dan. Het komt helemaal niet in ze op dat er iets mis kan zijn met hun hart! Maar een lichaam dat te maken heeft met aderverkalking gaat collateralen maken, dat zijn kleine zijvertakkingen, rond het hart. Om uiteindelijk dat bloed de goede kant op de sturen.
